-
1 берёзовая каша
-
2 наказание
с1) җәза; җәза бирү2) разг. бәла -
3 рогатка
ж2) ( для стрельбы) рәгәткә ( берәр нәрсәгә ату өчен балалар уенчыгы)3) ( для сбивания масла) атлавыч, гөбе таягы4) ( ошейник для скота) агач муенча ( терлек өчен)5) обычно мн. рогатки перен. (препятствия, помехи) киртә -
4 бандаж
ма) мед. гәүдәнең берәр органын нормаль торышта саклау өчен кулланыла торган махсус бәйләвечб) ж.-д. вагон яки паровоз көпчәгенең корыч тугымы -
5 вивисекция
мвивисекция, тереләй яру ( организмның берәр әгъзасының функциясен өйрәнү өчен аңа операция ясау) -
6 детектор
м; спец.а) радиоалгычта, югары ешлыктагы тирбәнүләрне колак белән ишетерлек түбән ешлыклы тирбәнүләргә, әверелдерә торган прибор -
7 кардамон
мкардамон (имбирчалар семьялыгыннан булган бер үсемлекнең ашка тәм кертү өчен кулланыла торган орлыгы) -
8 кредитовать
сов.; несов.( кого-что) кредит бирү, акча бирү ( берәр нәрсә төзү өчен) -
9 пошлина
жпошлина, акчалата җыем ( берәр эшне рәсмиләштерү өчен акча салымы) -
10 распинаться
сов.; разг.( берәр кеше яки нәрсә өчен) көчәнү, тырышу, мәшәкатьләнү -
11 такелаж
ма) мор. судноның аркан, бау кебек барлык җиһазларыб) тех. йөкне күтәрү һәм бер урыннан икенче урынга күчерү өчен кулланыла торган җайланмалар -
12 турникет
-
13 филёнка
ж; спец.1) филёнка, юка такта (фанер)2) ( цветная полоска) филёнка, төсле сызык ( бер төсне икенчесеннән аеру өчен) -
14 за
1) с вин. п. (около, вокруг) янына, янында2) с вин. п. ( при указании на начало действия)...лый башлау,...га тотыну3) с вин. п. (при указании предмета, лица, позади или по другую сторону к-рого что-то помещено, спрятано)...газаткнуть (что-л.) за пояс — нәрсәне дә булса билбауга кыстыру
4) с вин. п. (при указании цены, платы)...га5) с вин. п. (позднее; больше; сверх)...данему за сорок — аңарга кырыктан артык, ул кырыктан узган
6) с вин. п. ( при указании на расстояние)...да7) с вин. п. (раньше на какое-л. время)...нан... элек8) с вин. п. (в течение какого-л. времени)...га,...да, өчен9) с вин. п. (при указании на лицо или предмет, к к-ому прикасаются)...дан,...га10) с вин. п. (ради, в пользу чего-л.) өчен11) с вин. п. (вместо, в качестве кого-л.) өчен, урынына12) с вин. п. (при указании лица или предмета, выступающего в качестве кого-чего-л.)... итеп алу,... дип белүпринять (кого-л.) за своего знакомого — кемне дә булса танышың дип белү
13) с вин. п. (при указании лица, к к-ому возникает какое-л. чувство) өчен14) с вин. п. и с тв. п. (по причине, вследствие) өчен;...лыктан15) с вин. п. и с тв. п. (через, по ту сторону, позади, около) артына, аръягына, артында, аръягында, читенә, кырыена; янында;...га16) с тв. п. (позади, вслед, следом) артыннан, эзеннән17) с тв. п. (во время чего-л.)...да; вакытында, чакта, арада18) с тв. п. (при указании лица или предмета, на к-ые направлено действие)...ны19) с тв. п. (с целью, для чего-л.)...га;...ны20) с тв. п. (при указании лица, от к-ого зависит наступление какого-л. действия, за к-ым числится что-л.)...га,...ның21) с тв. п....ган;...лы22) с тв. п. (при указании на смену действия, состояния, лица, предмета, явления)...дан соң•- кто за?- выйти замуж
- за исключением
- ни за что! -
15 весь
I м; мест.(вся ж, всё с, все мн.)1) (целый, целиком) бөтен, барлык, һәммә, барча; буе2) бөтенләй, тулысынча; тәмам3) в знач. сущ. всё с, все мн. барысы, бөтенесевсе за одного, один за всех — барысы да бер кеше өчен, бер кеше барысы да өчен
•- во всю ивановскую кричать
- всем взял
- всем взяла
- всё равно
- всё одно
- на все четыре стороны II ж; уст. -
16 что
I мест.1) вопр. нәрсә, ни2) вопр.; в знач. сказ. ( в каком положении) нихәл, ничек, ни хәлдә3) вопр.; в знач. нареч. ( почему) ник, нигә, нәрсәгәя не поеду. - Что так? — мин бармыйм. - Ник алай?
4) вопр. ( сколько) күпме, ни хак, ни5) ( при выражении сомнения) ни6) неопр.; разг. ( что-нибудь) берәр нәрсә булса, нәрсә дә булса7) ( всё без исключения) бөтен, ниләртут есть всё, что угодно — анда ниләр кирәк - бөтенесе бар
8) относ. ( который) кайсы ки;...гандом, что стоит на углу — почмакта торган йорт
•- а что?- ни к чему
- ни за что
- ни за что, ни про что
- ни с чем
- при чём?
- с чего?
- что до меня
- что касается меня
- что и говорить
- что ли
- что ты!
- что было сил
- что есть духу II союз1) изъясн. дип,...ки;...га,...ганын,...ган, икәнен;...гадосадно, что ты опоздал — синең соңга калуың үкенечле
такой тяжёлый, что не поднять — шул кадәр авыр ки, күтәрерлек тә түгел
я надеюсь, что вы не откажете — сез баш тартмассыз дип ышанам
он счастлив, что видит тебя — сине күрүгә ул шат
2) (с частицей "ни" и без неё) һәр... саен, саенчто ни день, растёт движение за мир — тынычлык өчен көрәш көн саен көчәя бара
что ни взмах, то готова копна — җилпенгән саен чүмәлә әзер
3) разд....мы, әллә...мы; ни,...ничто ты пойдешь, что я - все равно — син барасыңмы, минме - барыбер
-
17 миграция
жмиграция, күчү, күчеп йөрү, күченүа) ист. ил эчендә яки бер илдән икенче илгә күчеп йөрүб) биол. кошларның, хайваннарның бер өлкәдән икенче өлкәгә, башка якларга күчүләрев) книжн. элементларның, күзәнәкләрнең күченүе, башкача урнашуы -
18 обез-
приставка; = обес-1) берәр нәрсәдән мәхрүм итү,...сыз калдыру, коткару мәгънәсендә күчемле фигыль ясау өчен кулланылаобездолить — өлешсез калдыру, өлештән мәхрүм итү
2) берәр нәрсәдән мәхрүм булу,...сыз калу, котылу мәгънәсендә күчемсез фигыль ясау өчен кулланылаобессилеть — көчсезләнү, хәлсезләнү
обеспамятеть — хәтерсезләнү, хәтер югалу
-
19 однодневный
-ая; -ое1) бер көнлек...2) бер көнлек..., бер көн өчен -
20 пикет
I м II ма) геод. съёмка вакытында берәр урынның югарылыгын билгеләү өчен алынган ноктаб) геод. берәр урынның югарылыгын билгеләгәндә җиргә кагып куела торган номерлы казыкв) ж.-д. тимер юл линияләрен үлчәү берәмлеге; бер пикет 100 метрга тигез
См. также в других словарях:
өчен — бәйл. 1. Эш хәрәкәтнең максатын белдергәндә кулл. 2. Эш хәрәкәтнең кем яки нәрсә өчен билгеләнүен белдерә 3. Эш хәрәкәтнең сәбәбен, башкарылуының нигезен белдерү өчен кулл. 4. Теге яки бу хәлнең, әйбернең сыйфатын берәр зат һәм әйбер өчен берәр… … Татар теленең аңлатмалы сүзлеге
бер — I. 1. 1 саны һәм цифры. Шул сан исәбендәге микъдар. Парның сыңары 2. Үзе генә, бердәнбер, ялгыз 3. Фигыль алдыннан килгәндә: бер тапкыр 4. бер тиен дә бирмәде 5. бик көр, көтүдә бер сыер 6. кергән бере бетә тора 7. с. күңелләр бер булса... шәһәр… … Татар теленең аңлатмалы сүзлеге
берәмлек — 1. Үзе белән төрдәш, бер типтагы зурлыкларны үлчәү өчен кабул ителгән зурлык акча берәмлеге 2. мат. Күбурынлы саннарның соңгы цифры 3. Данә унҗиде б. вак терлеге бар … Татар теленең аңлатмалы сүзлеге
күченү — 1. Барлык кирәк яракларны алып бер урыннан икенчегә күчү 2. Башка бер тору урынына күчү 3. Акрынлап үзгәрү, күчеш … Татар теленең аңлатмалы сүзлеге
юл — Бер торак пункттан икенче торак пунктка яки берәр урынга йөрү өчен хезмәт итә торган тапталган яки түшәлгән җир буе. Өстеннән яки эченнән хәрәкәт, аралашу башкарыла торган тирәлек тур. су юлы. Берәр тоткарлык, киртә һ. б. аркылы үтәргә мөмкин… … Татар теленең аңлатмалы сүзлеге
куллану — Берәр процесс яки эш максатлары өчен файдалану … Татар теленең аңлатмалы сүзлеге
табалау — Берәр кимчелек, җитешсезлек яки хаксызлык өчен кемне дә булса кирәгеннән артык гаепләү, әрләү, шелтәләү, үзәгенә үтү … Татар теленең аңлатмалы сүзлеге
транскрипция — ләү – 1. лингв. Нин. б. тел яки диалект авазларын бу телнең язу системасыннан үзгәрәк булган хәрефләр, шартлы билгеләр белән бирү; шундый билгеләр системасы 2. муз. Берәр музыка коралы яки билгеле бер тавыш өчен язылган әсәрне икенче бер… … Татар теленең аңлатмалы сүзлеге
тыңлау — 1. Кешеләр, нәрсәләр чыгарган тавышны ишетү, колак белән кабул итү. Башкаларның үзара сөйләшүенә яшертен рәв. колак салу, башкалар сөйләгәнне ишетү 2. Берәр җинаять яки гражданлык эшен судта тикшерү, аңа бәя бирү һ. б. ш. өчен сөйләтү 3. Берәр… … Татар теленең аңлатмалы сүзлеге
илче — 1. Берәр мөһим йомыш белән, берәр эш буенча арадашлык итү өчен кая да булса җибәрелгән кеше. Ике арада йөрүче, йомышчы; курьер 2. Дошман якларның берсе тарафыннан икенчесенә сөйләшүләр өчен җибәрелгән вәкил; парламентер 3. Югары рангтагы… … Татар теленең аңлатмалы сүзлеге
профилактика — 1. Авыруны булдырмау өчен алдан күрелгән чаралар 2. Берәр нәрсәне (машиналарны, аппаратларны һ. б.) вакытыннан элек тузудан, ватылудан саклау чаралары 3. күч. Берәр нәрсәне булдырмау өчен кисәтү чаралары … Татар теленең аңлатмалы сүзлеге
